Śmierć dziecka boli najbardziej… Rozważ problem na podstawie dowolnych przykładów literatury.

Śmierć w literaturze pojawia się bardzo często. Czytamy o niej w legendach o świętych, w powieściach wojennych czy kryminalnych. Teoretycznie jesteśmy – my czytelnicy – z tym motywem oswojeni. Film, malarstwo, literatura nie mogłyby istnieć bez śmierci, ponieważ inspiruje ona wielu artystów. Zdarza się jednak, że czytamy o śmierci faktycznej, czyli takiej, która miała miejsce naprawdę, nie jest fikcją literacką. „Opowiadania” Tadeusza Borowskiego czy „Inny świat” Gustawa Herlinga – Grudzińskiego poruszają i przerażają jednocześnie. Śmierć masowa, niezawiniona jest trudna do zrozumienia i zaakceptowania. Podobnie jak odejście dziecka.

Z takimi historiami spotykamy się także na kartach literatury. Najbardziej znanym dziełem podejmującym ten problem są „Treny” Jana Kochanowskiego. Prawdziwe i tragiczne wydarzenia z życia poety stały się tematem cyklu dziewiętnastu utworów. Wraz z podmiotem lirycznym przeżywamy smutek po stracie córeczki. Podmiot liryczny to zrozpaczony ojciec. Wspomina czasy, kiedy jego córeczka jeszcze żyła. Opowiada, jakim dobrym i radosnym dzieckiem była. Każda rzecz w mieszkaniu ją przypomina. Nie potrafi zrozumieć, dlaczego Orszulka odeszła tak wcześnie. Poeta buntuje się przeciwko naturalnej kolei życia, bo dziecko zmarło przed rodzicami. W związku z tym ojciec przeżywa kryzys wiary, mimo swego dojrzałego wieku. Świadczy o tym pytanie postawione w „Trenie X”: „Orszulo moja wdzięczna, gdzieś mi się podziała?”. W tym samy utworze czytamy: „Pociesz mię, jako możesz…”. Wyrażony w ten sposób ogromny smutek, żal i tęsknota za zmarłą, pokazuje jak trudno oswoić się ze stratą dziecka. Nagła i niespodziewana śmierć boli najbardziej, a jeśli – jak już wspomniałam wyżej – to dziecko odchodzi przed rodzicami, ukoić ból nie jest łatwo. Udaje się to częściowo matce poety, która we śnie przychodzi do niego wraz ze zmarłą córeczką na ramionach. Podmiot liryczny widzi, że zmarłe są szczęśliwe w nowym świecie, niczego im nie brakuje. Zapewne na jakiś czas ten wyśniony obraz pociesza, ale… na jak długo?

Rozważając tematykę śmierci dziecka nie sposób pominąć średniowieczny „Lament świętokrzyski”. To niezwykle przejmująca prośba bolejącej matki o współczucie, empatię i współcierpienie w żałobie. „Pożałuj mię, stary, młody, / Boć mi przyszły krwawe gody” czytamy w jednej ze strof utworu. Tymi słowami podmiot liryczny buduje więź z czytelnikiem, gdyż prosi o wsparcie w tak ciężkich chwilach. Maryja nie została wykreowana tutaj na matkę Boga – pośredniczki, do której zaniesiemy prośby, tak jak to ma miejsce w „Bogurodzicy”. Ona jest pogrążoną w żalu i ogromnym cierpieniu matką. Nie potrafi pogodzić się z krzyżową śmiercią syna, chociaż doskonale wiedziała, że taki los pisany był Jezusowi. Ten pełen liryzmu monolog pokazuje nam obraz matki udręczonej do granic możliwości. Widok ukrzyżowanego syna rani jej serce. Tak po ludzku nie jest jej łatwo przyjąć to cierpienie. Maryja w monologu używa wielu zdrobnień zwracając się do Jezusa wiszącego na krzyżu, mimo iż był on już dorosłym mężczyzną. Dla niej – matki to zawsze będzie dziecko, bez względu na wiek.

Maryja była świadoma tego, jaką śmierć poniesie jej syn. Jan Kochanowski był filozofem, który niejednokrotnie w pieśniach przekonywał do stoickiej postawy wobec przewrotnej Fortuny. Wydawać by się mogło, że na śmierć będą przygotowani. Gdy jednak tragedia dotknęła ich osobiście, przeżywają odejście dziecka jak każdy inny człowiek. Nie potrafią się z tym pogodzić i nie rozumieją dlaczego tak się stało.

Rodzice często twierdzą, że najgorsze co może spotkać człowieka, to żyć dłużej niż własne dziecko. Włożyli wiele wysiłku, aby wychować je do życia w świecie, który okazał się tak niesprawiedliwy. Poświęcili siebie dla dziecka, dali mu miłość, czas, wytworzyli silną więź, którą sądzili, że nic nie przerwie. Tymczasem spotkał ich bolesny upadek, jakaś kara, tym bardziej okrutna, im bardziej niezawiniona. Na nic więc filozofia, na nic głęboka wiara, w takiej sytuacji jedynie czas jest potrzebny. On jeden może uleczyć rany albo przynajmniej złagodzić cierpienie.