Rola korepetytora w edukacji

O wyzwaniach stojących przed pedagogami nauczającymi w szkołach i podczas zajęć dodatkowych opowiada Jakub Jaguszewski – właściciel Mobilnej Szkoły Matematyki akwadrat oraz nauczyciel i korepetytor z ponad 10-letnim stażem.

e-korepetycje.net: Dlaczego uczniowie i ich rodzice decydują się na korepetycje? Czy zajęcia dodatkowe traktują jako „pogotowie” przed egzaminem czy regularną naukę?

Jakub Jaguszewski: Z moich obserwacji wynika, że uczniowie coraz częściej traktują korepetycje jako systematyczną formę nauki pozaszkolnej. Gdy okazuje się, że problemy ucznia z przedmiotem charakteryzują się wysoką powtarzalnością, rodzice decydują się na korzystanie ze stałej pomocy wybranego korepetytora lub usług szkół organizujących sprawdzone korepetycje.

Zdarzają się oczywiście przypadki, w których uczeń oczekuje pomocy przed trudnym sprawdzianem, niestety najczęściej w przeddzień takiego sprawdzianu. Choć i w takich sytuacjach możliwa jest pomoc, to w praktyce jest to niezwykle trudne i takie zajęcia mogą okazać się nieskuteczne.

Właściwa diagnoza indywidualnych trudności ucznia związanych z opanowaniem przedmiotu oraz znajomość predyspozycji ucznia do nauki przedmiotu pozwala na takie dostosowanie programu nauczania na korepetycjach, aby pomoc korepetytora była skuteczna. Zajęcia są więc tym skuteczniejsze im większa jest wiedza korepetytora o możliwościach i problemach ucznia, a takiej wiedzy nie sposób pozyskać podczas jednego spotkania przed klasówką.
Dodatkowo, może mieć tu również znaczenie stres u ucznia spowodowany koniecznością opanowania materiału w krótkim czasie, a jak powszechnie wiadomo pośpiech oraz nerwy nie są najlepszymi doradcami.

Czy decyzję o zapisaniu dziecka na korepetycje można postrzegać jako porażkę jego nauczyciela ze szkoły?

Nie ma powodu, aby generalizować twierdząc, że decyzja o zapisaniu dziecka na korepetycje jest porażką nauczyciela ze szkoły. Każda taka decyzja jest sprawą bardzo indywidualną, motywy rodziców decydujących się na zapisanie dziecka na korepetycje są bardzo różne.

W niektórych sytuacjach rodzice chcą zadbać o komfort psychiczny dziecka, zagwarantować mu możliwość bezstresowej nauki w domu i zniwelować stres związany z przeżywaniem kolejnych sprawdzianów w szkole. Nie musi być to związane z negatywną oceną jakości pracy nauczyciela w szkole.

W innych sytuacjach rodzice pomagają uczniowi w realizacji jego lub własnych ambicji związanych z poszerzeniem wiedzy ucznia o zagadnienia trudniejsze, wykraczające poza program nauczania w danej klasie.

Czy korepetytor jest w stanie i może zastąpić nauczyciela?

Tak, jeśli istnieje taka konieczność, np. w sytuacji, w której szkoła z różnych względów nie zapewnia odpowiedniego poziomu nauczania i pojawia się ryzyko nieprzygotowania ucznia do egzaminu gimnazjalnego lub matury.

W takiej sytuacji ciężar kompleksowego przygotowania spoczywa na korepetytorze. W praktyce jednak role korepetytora oraz nauczyciela szkolnego najczęściej uzupełniają się – korepetytor pomaga w opanowaniu zagadnień, które nie zostały opanowane na zajęciach u nauczyciela szkolnego.

Czym się różni specyfika pracy uczeń-nauczyciel i uczeń-korepetytor? Jakie są ograniczenia w pracy nauczyciela, których korepetytorzy nie mają?

Wpływ na interakcję ucznia z nauczycielem w szkole ma wiele czynników, które najczęściej nie występują na korepetycjach. Jednym z nich jest stres związany z wystawianymi przez nauczyciela ocenami lub dla przykładu stres wynikający z obecności grupy rówieśniczej na zajęciach w szkole. Czynnik stresu może być motywujący dla niektórych uczniów, ale dla innych może okazać się przeszkodą w nauce i swobodnym wyrażaniu swoich myśli. Niezwykle trudno jest zrozumieć i opanować materiał w sytuacji stresowej. Skutecznej nauce sprzyja przyjazna i pozytywna atmosfera pracy i skupienia, którą dobry korepetytor powinien być w stanie zapewnić, tym bardziej, że na korepetycjach uczeń nie odczuwa stresu związanego z obecnością rówieśników i nie obawia się otrzymania słabej oceny.

Kolejnym z czynników determinujących specyfikę pracy na zajęciach w szkole jest duża liczebność klasy. Czynnik ten uniemożliwia poświęcenie należytej uwagi potrzebom każdego z obecnych w klasie uczniów. Tym samym, uczniowie często nudzą się na lekcjach w szkole. Ich uwaga skupia się na innych aspektach życia szkolnego, niezwiązanych z zagadnieniami omawianymi na lekcji przez nauczyciela. Skutkuje to pojawieniem się braków oraz zaległości. Zajęcia z dobrym korepetytorem są bardziej dynamiczne, wymagające dla ucznia i zwykle prowadzą do uzupełnienia braków i zaległości.

Uczniowie i rodzice wysoko oceniają działalność korepetytorów, natomiast praca nauczycieli często jest przez nich niedoceniana? Z czego to wynika?

Uważam, że praca korepetytorów jest nierzadko oceniana lepiej niż praca nauczycieli z prostego faktu – korepetytor jest zwykle tym, który pomaga uratować ucznia przed złą oceną na sprawdzianie szkolnym. Sam ten fakt sprawia, że korepetytor jest stawiany w opozycji do nauczyciela szkolnego, niejako broni ucznia przed nauczycielem szkolnym.

Ponadto, warto zauważyć, że teza zawarta w pytaniu nie zawsze jest prawdziwa – jest wielu docenionych nauczycieli szkolnych oraz wielu nieprzygotowanych i pozbawionych odpowiednich kompetencji korepetytorów, których pomoc jest nieskuteczna. Prowadząc w swojej karierze zawodowej szkołę językową oraz szkołę zajmującą się organizowaniem korepetycji z matematyki spotkałem się z wieloma sytuacjami, w których zgłaszali się do moich oddziałów rodzice poszukujący kompetentnego i sprawdzonego korepetytora. Były to osoby niezadowolone z jakości pracy korepetytorów, z którymi do tej pory współpracowali. Rynek korepetycji jest bardzo zróżnicowany i niełatwo jest zweryfikować predyspozycje i przygotowanie merytoryczne danego korepetytora przed nawiązaniem współpracy. Na szczęście, jest jednak na rynku wielu korepetytorów, którzy są pasjonatami danego przedmiotu, mają szeroką wiedzę, umiejętność jej przekazywania i cieszą się dobrą opinią. Jeśli tylko jest taka możliwość, warto przed nawiązaniem współpracy sprawdzić opinie o danym korepetytorze.

Co wpływa na fakt, że praca korepetytorów jest postrzegana jako bardziej efektywna od pracy nauczycieli?

Korepetytor ma często komfort pracy z uczniem, którego nauczyciel nie posiada. Program zajęć jest każdorazowo dostosowywany do potrzeb ucznia i uwzględnia jego indywidualne trudności w opanowaniu przedmiotu. Znając ucznia oraz mając jasno ustalony cel, np. pomoc w opanowaniu danego zagadnienia przed sprawdzianem, korepetytor jest w stanie przygotować taki program zajęć oraz poprowadzić zajęcia w taki sposób, aby nauka była efektywna i zapewniła możliwie jak najszybsze postępy.

Nauka potrafi być jeszcze bardziej skuteczna, gdy współpraca ma charakter stały i systematyczny, a nie jest jedynie pomocą okazjonalną. Pomoc okazjonalna może przyczynić się do uzyskania lepszej oceny na danym sprawdzianie, ale, w moim odczuciu, nie gwarantuje żadnych efektów w dłuższej perspektywie.

Czym różnią się oczekiwania oraz wymagania wobec nauczycieli i korepetytorów?

Oczekiwania względem nauczycieli oraz korepetytorów związane są z ich rolą zawodową. Praca korepetytora w największym stopniu ma charakter dydaktyczny, związany z przekazywaniem wiedzy. Dodatkowo praca ta jest często ukierunkowana na dany cel, np. zaliczenie sprawdzianu, zdanie egzaminu czy nadrobienie konkretnych zaległości. Uczniowie i ich rodzice oczekują więc konkretnych rezultatów, a efekty pracy są zwykle mierzalne.

Efekty pracy nauczyciela w szkole nie zawsze są mierzalne, co związane jest z faktem, że pełni on nie tylko funkcję dydaktyczną, ale również m. in. funkcję wychowawczą oraz funkcję opiekuńczą. Funkcja wychowawcza polega na kształtowaniu systemu wartości i tożsamości, umiejętności społecznych oraz zdolności poznawczych uczniów. Funkcja opiekuńcza związana jest np. z zaspokojeniem potrzeb biologicznych i psychicznych uczniów. Na nauczycielu szkolnym spoczywa więc większa odpowiedzialność za rozwój ucznia i w związku z tym wymagania wobec takiego nauczyciela są większe.

Jako korepetytor patrzy Pan na polski system nauczania z pewnej perspektywy. Jakie byłyby Pana trzy rekomendacje dla twórców tego systemu? Co warto zmienić?

Ocena polskiego systemu edukacji to temat tak szeroki, że z pewnością mógłby być przedmiotem oddzielnego artykułu. Moja osobista ocena systemu nauczania jest dość krytyczna, co nie oznacza oczywiście, że każdy jego aspekt można ocenić negatywnie.

Z wielu problemów wymienię jedynie kilka, które osobiście uważam za najważniejsze. Program nauczania przeładowany jest bezużyteczną wiedzą, której znaczna część zostanie zapomniana jeszcze przed ukończeniem szkoły. Stosunek do popełniania błędów przez uczniów sprawia, że uczniowie rezygnują ze swojej kreatywności, boją się eksperymentować w obawie przed niepowodzeniem. Tym samym, nie korzystają z możliwości uczenia się przez doświadczenie i pozbawiani są możliwości twórczego eksperymentowania, które jest najlepszym sposobem na szybką naukę. Zabijając ciekawość ucznia szkoła jeszcze bardziej potwierdza, że szkolna nauka jest nudna i nieciekawa. Szkoła dusi kreatywność uczniów, ich indywidualizm, predyspozycje i talenty. System promuje bezkrytyczne posłuszeństwo ucznia względem nauczyciela pozbawiając uczniów możliwości dyskusji z nauczycielem, a w praktyce okazuje się, że nauczyciel nie zawsze ma rację i pole do takiej dyskusji powinno istnieć.

Dodatkowo, edukacja w naszym kraju boryka się z licznymi problemami administracyjnymi i cierpi z powodu przyjęcia niektórych dyskusyjnych rozwiązań, takich jak np. wprowadzenie gimnazjów, czy wprowadzenie obowiązku szkolnego dla sześciolatków. Lista problemów jest długa, a każda próba ich rozwiązania jest niezwykle trudna i czasochłonna.

Rekomendacji dla twórców systemu nie mam. Bardzo trudno jest mi wierzyć w możliwość zmiany systemu. Radziłbym jedynie rodzicom, nie twórcom systemu, dwie rzeczy. Po pierwsze, nie ustawać w wysiłkach i starać się, aby głos rodziców był słyszalny w sytuacjach, w których w ich odczuciu szkoła nie realizuje swoich zadań. Należy pamiętać, że edukacja w Polsce „darmowa” jest tylko z nazwy – wszyscy płacimy za nią w podatkach i mamy prawo wymagać, aby szkoła spełniała swoje funkcje.

Po drugie, aktywnie poszukiwać alternatywnych inicjatyw edukacyjnych, które zapewnią dziecku możliwość rozwoju tu i teraz. Jest wiele możliwości, wielu ludzi, którzy potrafią pomóc w rozwijaniu talentów, wzbudzić szczere zainteresowanie daną dziedziną wiedzy i profesjonalnie opracować dla danego ucznia indywidualną ścieżkę rozwoju.

Dlaczego zdecydował się Pan na pracę korepetytora?

Praca korepetytora zawsze pozwalała mi na samorealizację w zawodzie nauczyciela w sytuacji, w której możliwości zdobycia pracy w szkole publicznej były bardzo utrudnione m. in. ze względu na czynniki obiektywne takie jak skutki niżu demograficznego oraz inne czynniki, również te o charakterze nieobiektywnym. Doświadczenie w pracy nauczyciela i korepetytora oraz refleksja nad systemem edukacji w kraju skłoniła mnie do zbudowania firmy, w której znajdzie się praca dla każdego zdolnego i kompetentnego nauczyciela, który chciałby nauczać, inspirować swoich uczniów, zmieniać ich nastawienie do przedmiotu i zwiększać szanse uczniów na opanowanie wartościowej wiedzy i cennych umiejętności.

Prowadzenie firmy zajmującej się m. in. organizowaniem popularnych korepetycji jest próbą naprawy sytuacji na rynku edukacyjnym bez konieczności ścierania się z systemem szkolnictwa publicznego. Będąc korepetytorem oraz właścicielem firmy mogę zajmować się nauczaniem indywidualnym, które w moim odczuciu jest najskuteczniejszą i „najbardziej ludzką” formą przekazywania wiedzy, gdyż zwraca uwagę na fakt, że każde dziecko, każdy uczeń jest inny.

*Artykuł powstał we współpracy z serwisem e-korepetycje.net, jedną z największych polskich witryn internetowych, łączących korepetytorów i nauczycieli oraz uczniów.

W bazie serwisu znajduje się ponad 135 000, stale aktualizowanych ogłoszeń korepetycji, wystawianych bezpłatnie przez prowadzących zajęcia. Witryna działa nieprzerwanie od 2006 roku.

Komentarze